Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε πράσινα το κατακάθι του καφέ;

Βλέποντας τον υπεύθυνο στο αγαπημένο μου καφεκοπτείο να μαζεύει τα φλούδια των κόκκων καφέ από τη μηχανή μετά το καβούρδισμά τους, τον ρώτησα τι τα κάνουν. «Τα πετάμε στα σκουπίδια», απάντησε, «αλλά, αν έχεις γαρδένιες, να σου δώσω να βάλεις στο χώμα τους. Είναι εξαιρετικό λίπασμα».

Από εκείνη τη στιγμή, ορμώμενη από τα λόγια του, άρχισα να ψάχνω τι μπορεί να κάνει κανείς με τις φλοίδες αλλά και με τα υπολείμματα του καφέ και δεν έμεινα με την απορία.

Σε δημοσιευμένη έρευνα που αφορά «την παραγωγή, σύνθεση και χρήση του καφέ και των βιομηχανικών υπολειμμάτων του» διάβασα ότι ο καφές είναι το αγαθό με τη μεγαλύτερη εμπορικότητα μετά το πετρέλαιο. Και ότι, εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης καφέ ανά τον κόσμο, δημιουργούνται τεράστιες ποσότητες υπολειμμάτων από τις βιομηχανίες καφέ, είτε μιλάμε για τις φλοίδες που μένουν μετά το καβούρδισμα των κόκκων καφέ είτε για τα υπολείμματα που δημιουργούνται μετά τη διαδικασία παραγωγής στιγμιαίου καφέ.

Αυτά είναι τα δύο κυρίως υπολείμματα, τα οποία όμως είναι τοξικά και αποτελούν σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα, κατά τους ερευνητές.

Σε άρθρο του John McKenna στη σελίδα του World Economic Forum διάβασα ότι «καθημερινά καταναλώνονται περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια φλιτζάνια καφέ σε όλο τον κόσμο. Αν αναρωτηθεί κανείς σε τι αριθμό υπολειμμάτων αντιστοιχεί αυτή η κατανάλωση, η απάντηση είναι 6 εκατομμύρια τόνοι κάθε χρόνο, παγκοσμίως».

Γιατί όμως τα υπολείμματα καφέ που καταλήγουν στις χωματερές είναι επιβλαβή για το περιβάλλον; «Γιατί κατά την αποσύνθεσή τους, απελευθερώνεται μεθάνιο στην ατμόσφαιρα, το δεύτερο επιβλαβέστερο μετά το διοξείδιο του άνθρακα αέριο, που συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στην υπερθέρμανση του πλανήτη, με δυναμική μεγαλύτερη κατά 86 φορές από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα».

Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, να βρεθεί ένας τρόπος αξιοποίησης ή ανακύκλωσης των υπολειμμάτων καφέ; Φυσικά και υπάρχουν τρόποι αξιοποίησης.

«Ρωτώντας πας στην Πόλη» λέει η παροιμία. Εδώ και αρκετά χρόνια, λοιπόν, κάποιοι πειραματίζονται για να βρουν τρόπους ανακύκλωσης και επανάχρησης των υπολειμμάτων καφέ. Και κάποιοι εμπορεύονται ήδη την πραγματοποίηση της ιδέας τους.

1η Εναλλακτική: Ως καύσιμη ύλη (κούτσουρα/ μπριγκέτες καφέ)

Η βρετανική εταιρεία Bio-Bean βρήκε άλλο τρόπο να εκμεταλλευτεί τα υπολείμματα του καφέ για να παράγει καύσιμη ύλη και είναι η μοναδική παγκοσμίως που το πράττει. Ηρθε σε συνεργασία με εταιρείες, πανεπιστήμια, γραφεία, σταθμούς τρένων και εργοστάσια επεξεργασίας καφέ από όπου και συλλέγει την απαραίτητη πρώτη ύλη.

Στο εργοστάσιο ανακύκλωσης και επεξεργασίας που βρίσκεται στο Cambridgeshire, επεξεργάζονται χιλιάδες τόνους υπολειμμάτων καφέ τα οποία μεταμορφώνουν σε καύσιμη ύλη που μοιάζει με μπριγκέτα ξύλου. Αυτό το κούτσουρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια αντί για ξύλο σε στόφες, σόμπες κ.λπ.

Οπως λένε στην ιστοσελίδα τους, για την παραγωγή ενός κούτσουρου καύσιμης ύλης χρειάζονται 25 φλιτζάνια καφέ.

Επίσης υποστηρίζουν ότι, η δική τους καύσιμη ύλη παράγει κατά 20% περισσότερη θερμογόνο δύναμη από ό,τι ένα ξερό ξύλο και ότι κατά την καύση παράγονται κατά 80% λιγότερες εκπομπές αερίων από ό,τι αν οδηγούνταν αυτές οι ποσότητες υπολειμμάτων στις χωματερές.

2η Εναλλακτική: Ως βιοκαύσιμο

Αν ξεχαστεί κανείς και αφήσει τον καφέ του στο φλιτζάνι δίχως να τον πιει, θα παρατηρήσει ότι στην επιφάνειά του έπειτα από λίγο σχηματίζεται ένα «στρώμα» κάποιου υλικού που γυαλίζει. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της περιεκτικότητας των κόκκων καφέ (ανάλογα με την ποικιλία πάντα) σε έλαια. Ενα ποσοστό αυτών των ελαίων συνεχίζει να υπάρχει και μετά την επεξεργασία των κόκκων.

Αυτά τα έλαια μπορούν να εκχυλιστούν και κατόπιν ειδικής επεξεργασίας να χρησιμοποιηθούν ως βιοκαύσιμα (αυτό επιτυγχάνεται όταν τα έλαια αναμειχθούν με αλκοόλη προκειμένου να δημιουργηθεί χημική αντίδραση –μετεστεροποίηση– οπότε και παράγεται βιοντίζελ, το οποίο κατόπιν καθαρίζεται, ώστε να δώσει το τελικό καθαρό προϊόν που είναι το βιοκαύσιμο).

Πρωτοπόρος στην εφαρμογή αυτή, η εταιρεία Dunkin Donut, η οποία σε συνεργασία με τη βιώσιμης ανάπτυξης βιοχημική εταιρεία Blue Marble Biomaterials και την εταιρεία New Frontier Tiny Homes έφτιαξε ένα μικρό, μεταφερόμενο, αλλά αυτοδύναμο ενεργειακά σπίτι σχεδόν 26 τετραγωνικών μέτρων, το οποίο λειτουργεί με βιοκαύσιμα που προέρχονται από τις 65.000 λίβρες υπολειμμάτων καφέ (δηλαδή 29.484 κιλά) που συλλέγονται από τα καταστήματα της Dunkin και μόνο, τα οποία σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν πεταχτεί στα σκουπίδια.


Το σπίτι που κατασκεύασε η Dunkin Donut είναι ενεργειακά αυτόνομο και λειτουργεί με βιοκαύσιμα που προέρχονται από τα 29.484 κιλά υπολειμμάτων καφέ που συλλέγονται ετήσια από τα καταστήματά της και μόνο


Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα τους, από περίπου 75 κιλά καφέ παράγονται τέσσερα λίτρα βιοκαυσίμου, που σε ποσοστό 80% προέρχεται από τα έλαια των κόκκων καφέ.

Ας σημειωθεί ότι τα συγκεκριμένα βιοκαύσιμα χρησιμοποιήθηκαν δοκιμαστικά στα λεωφορεία του Λονδίνου.


3η Εναλλακτική: Ως φυσικό λίπασμα 


Κάδοι συγκέντρωσης υπολειμμάτων καφέ

Η πιο απλή λύση είναι ένας ιδιώτης να χρησιμοποιήσει είτε το κατακάθι είτε τις φλοίδες του καφέ ως φυσικό λίπασμα για τα λουλούδια του. Η εμπειρία έχει αποδείξει ότι είναι ένα πολύ καλό, αργής αποδέσμευσης, λίπασμα για γαρδένιες και αζαλέες, ροδόδεντρα και τριανταφυλλιές.

Η μοναδική προϋπόθεση για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ασφαλώς σαν λίπασμα είναι η κομποστοποίησή τους. Καθώς έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε καφεΐνη, τανίνες και χλωρογενικό οξύ, ουσίες τοξικές για τα φυτά, ο χρόνος που απαιτείται για να γίνει η «αποτοξίνωση» των υπολειμμάτων και πλήρης κομποστοποίηση είναι τουλάχιστον ενενήντα οκτώ ημέρες.

Φυσικά μπορεί να λειτουργήσουν σαν ένα πρόσθετο καλό υλικό στον κομποστοποιητή, καθώς, αν και υπολείμματα, έχουν πολύ άζωτο και κάλλιο.

Εύκολα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς πώς και δεν έχει υπάρξει μια τέτοια επιχειρηματική δραστηριότητα. Μια εταιρεία που να συλλέγει, προκειμένου να κομποστοποιήσει και να τυποποιήσει, τα υπολείμματα του καφέ, βγάζοντας στο εμπόριο ένα εναλλακτικό προϊόν/λίπασμα φυσικής προέλευσης.

Κι όμως κάποιος το σκέφτηκε, διότι υπάρχει εταιρεία υπό την επωνυμία Espressogrow που ξεκίνησε ως start up εταιρεία το 2012 σε Αυστραλία, Αγγλία και Αμερική να εκμεταλλεύεται τα υπολείμματα καφέ τα οποία και προμηθεύεται από τα μπαράκια και τα καφέ των πόλεων με τα οποία συνεργάζεται και πλέον παράγει και εμπορεύεται φυσικό λίπασμα σε μορφή πέλετ για τον κήπο.

Αυτή είναι μια λύση που θα μπορούσαν να υιοθετήσουν οι δήμοι για να έχουν ένα καλό εισόδημα, όπως κάνουν με τα υπόλοιπα των κλαδεμάτων τα οποία περισυλλέγουν οι αρμόδιες υπηρεσίες τους και τα διοχετεύουν σε εταιρείες κομποστοποίησης.

Καφές και κλιματική αλλαγή; Κι όμως σχετίζονται!

«Πολλά είδη άγριων καφεόδεντρων κινδυνεύουν με εξαφάνιση εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της αποψίλωσης των δασών» προειδοποιούν οι επιστήμονες. Η είδηση αφορά περισσότερα από τα μισά είδη άγριων καφεόδεντρων που βρίσκονται στη φύση, ανάμεσά τους και οι δημοφιλέστατες ποικιλίες Arabica και Robusta.

Σε έρευνα που δημοσίευσαν οι ειδικοί των Royal Botanic Gardens (Kew Gardens) της Βρετανίας, υποστηρίζουν ότι τα σημερινά μέτρα προστασίας και διατήρησης των άγριων ειδών καφεόδεντρων δεν επαρκούν και δεν εξασφαλίζουν την ευζωία τους μακροπρόθεσμα.

Ο Aaron Davis, διευθύνων του ερευνητικού τμήματος καφεόδεντρων των Kew Gardens, ο οποίος και διηύθυνε την εκπόνηση της εργασίας, δήλωσε ότι μερικά από τα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη είναι εκείνα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναπαραγωγή και ανάπτυξη ποικιλιών καφεόδεντρων του μέλλοντος.

Ανάμεσά τους είναι και κάποια που εμφανίζουν μεγαλύτερη αντίσταση στις αρρώστιες, αλλά και εκείνα που μπορούν να αντέξουν και να ευδοκιμήσουν κάτω από επιδεινούμενες κλιματικές συνθήκες.

Τόνισε επίσης ότι πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα σε συγκεκριμένες περιοχές της τροπικής ζώνης και ειδικότερα στην Αφρική, αλλά και σε δασικές περιοχές που έχουν πληγεί σκληρά από την κλιματική αλλαγή.

Μάλιστα σε δήλωσή του στο πρακτορείο Reuters εξήγησε τη σχέση κλιματικής αλλαγής και καλλιέργειας λέγοντας: «καθώς η θερμοκρασία στον πλανήτη ανεβαίνει και ταυτοχρόνως μειώνονται οι βροχοπτώσεις, μειώνονται και οι κατάλληλες εκτάσεις για την καλλιέργεια καφεόδεντρων. Και βέβαια αυτή η είδηση δεν αφορά μονάχα όσους αγαπούν να πίνουν καφέ, αλλά αφορούν πολλές χώρες των οποίων το μεγαλύτερο ποσοστό των εισοδημάτων τους προέρχεται από την καλλιέργεια και εξαγωγή καφέ. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από εκατό εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο καλλιεργούν φυτείες καφέ σε φάρμες».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Thomson Reuters Foundation Trust. Org., οι ερευνητές, των οποίων η εργασία δημοσιεύτηκε στα περιοδικά Science Advances και Global Change Biology, υποδεικνύουν ότι η χώρα που θα αντιμετωπίσει τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι η Αιθιοπία, που θεωρείται άλλωστε η γενέτειρα της ποικιλίας Arabica, ενώ είναι η μεγαλύτερη εξαγωγέας καφέ της Αφρικής.

Περίπου δεκαπέντε εκατομμύρια Αιθίοπες συμμετέχουν στην παραγωγή καφέ και οι ετήσιες εξαγωγές αφορούν ένα οικονομικό μέγεθος της τάξης του ενός δισεκατομμυρίου.

Οι ερευνητές κατάφεραν με την εφαρμογή λογισμικού μοντελοποίησης (computer modeling) να αναπαραστήσουν πώς το μεταβαλλόμενο κλίμα θα επηρεάσει το άγριο είδος Arabica (καφέα η αραβική) της Αιθιοπίας και κατά τα λεγόμενά τους ήρθαν αντιμέτωποι με μια ζοφερή εικόνα. Βρήκαν λοιπόν ότι ο αριθμός των περιοχών όπου φύονται τα καφεόδεντρα θα μειωθεί έως και κατά 85% μέχρι το 2080.

Σε προηγούμενη εργασία τους το 2017, οι ίδιοι επιστήμονες διερεύνησαν την επιρροή της κλιματικής αλλαγής στην καλλιέργεια καφέ και τότε είχαν επισημάνει ότι περισσότερο από το 60% της καλλιεργήσιμης γης με φυτείες καφέ της Αιθιοπίας μπορεί να καταστεί ακατάλληλη για καλλιέργεια μέχρι το τέλος του αιώνα.


Πηγή: http://greenagenda.gr/