Συνέντευξη — Πώς θα επιτύχει η Ευρώπη μηδενικά επίπεδα ρύπανσης;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει φιλόδοξα σχέδια προκειμένου να μειωθούν δραστικά οι εκπομπές ρύπων και γενικότερα η ρύπανση κατά τις επόμενες δεκαετίες. Σε αυτά περιλαμβάνεται το πρόσφατο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση το οποίο στοχεύει στη μείωση της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων και του εδάφους σε επίπεδα που δεν θεωρούνται πλέον επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Συναντηθήκαμε με τον Ian Marnane, εμπειρογνώμονα του ΕΟΠ σε θέματα περιβάλλοντος, υγείας και ευημερίας. Ο Ian συμμετέχει στη σύνταξη της προσεχούς έκθεσης του ΕΟΠ σχετικά με τη μηδενική ρύπανση, η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί εντός του τρέχοντος έτους.

Πολλά έχουν ειπωθεί για τις φιλοδοξίες της ΕΕ για το 2050, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την επίτευξη μηδενικών εκπομπών. Πώς εντάσσεται το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη μηδενική ρύπανση στις προσπάθειες αυτές; 

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στηρίζεται σε μια σειρά φιλόδοξων πρωτοβουλιών και το Σχέδιο Δράσης για Μηδενική Ρύπανση αποτελεί σημαντικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Χαράσσει έναν χάρτη πορείας, ώστε να αποφευχθούν οι σοβαρές επιπτώσεις της ρύπανσης στην υγεία και τα οικοσυστήματά μας.

Το σχέδιο δράσης εξασφαλίζει πολλές συνέργειες με άλλα μέτρα πολιτικής στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως τη στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο», το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, τη θεματική στρατηγική για την προστασία του εδάφους και τη στρατηγική για τη βιωσιμότητα των χημικών προϊόντων. Ένας από τους βασικούς στόχους του σχεδίου δράσης είναι να ενσωματωθεί η πρόληψη της ρύπανσης σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής.

Ενώ η κλιματική αλλαγή δεν εμπίπτει ειδικά στο πεδίο εφαρμογής του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, είναι σαφές ότι επιτυγχάνοντας τους στόχους του σχεδίου δράσης θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τον στόχο των μηδενικών εκπομπών. Αντίστροφα, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής θα συμβάλει στη μείωση των επιπέδων ρύπανσης.

Το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση υποστηρίζει επίσης τους ευρύτερους διεθνείς στόχους, όπως οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2030. Αναγνωρίζει ότι η ρύπανση δεν σταματά στα σύνορα και ότι, για παράδειγμα, οι καταναλωτικές μας συνήθειες και οι δραστηριότητες διαχείρισης των αποβλήτων στην Ευρώπη επηρεάζουν τα επίπεδα ρύπανσης παγκοσμίως.

Τι περιλαμβάνει συγκεκριμένα το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση;

Το θέμα αυτό είναι πολύ ευρύ και δύσκολο να προσδιοριστεί, αλλά ένας από τους βασικούς στόχους είναι να ενθαρρυνθεί και να προαχθεί η ένταξη της πρόληψης της ρύπανσης σε όλες τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ. Άλλα βασικά στοιχεία του σχεδίου είναι η αντιμετώπιση των ανισοτήτων όσον αφορά την έκθεση στη ρύπανση, η καλύτερη εφαρμογή και επιβολή των κανόνων, η συλλογική δράση και οι αλλαγές στην κοινωνία, η προώθηση της παγκόσμιας μετάβασης προς τη μηδενική ρύπανση και η ανάπτυξη μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης για την παρακολούθηση της ρύπανσης.

Το σχέδιο δράσης αναγνωρίζει επίσης ότι για να επιτευχθούν οι στόχοι του πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα μέτρα πολιτικής βασίζονται στην πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή και υπενθυμίζει ότι σχέδια όπως η αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ρύπανσης και τα επανορθωτικά μέτρα είναι λιγότερο βιώσιμα από τα μακροπρόθεσμα μέτρα.

Το ίδιο το σχέδιο περιλαμβάνει έναν ολοκληρωμένο κατάλογο με συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της μηδενικής ρύπανσης (καθώς και χρονοδιαγράμματα των μέτρων) και προσδιορίζει εννέα «εμβληματικές» δράσεις. Η εμβληματική δράση αριθ. 1, για παράδειγμα, συνίσταται στη «μείωση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας μέσω της μηδενικής ρύπανσης».

Το συνολικό χρονοδιάγραμμα για το σχέδιο δράσης εκτείνεται έως το 2050. Ωστόσο, καθορίζονται επίσης ορισμένοι στόχοι για το 2030, ώστε να υπάρξει ένα δυναμικό ξεκίνημα στις προσπάθειες για την επίτευξη μηδενικών επιπέδων ρύπανσης.

Ποιος είναι ο ρόλος του ΕΟΠ στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση; 

Πρέπει να είμαστε σε θέση να παρακολουθούμε αποτελεσματικά την πρόοδο προς την επίτευξη μηδενικής ρύπανσης, ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε σε ποιους τομείς οι επιδόσεις μας είναι καλές, σε ποιους η πρόοδος είναι βραδύτερη και πού χρειάζεται να συγκεντρώσουμε περισσότερες γνώσεις. Αυτό θα βοηθήσει στην υλοποίηση των φιλόδοξων στόχων του σχεδίου τα επόμενα χρόνια. 

Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει την υποχρέωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) και του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αξιολογούν το πλαίσιο παρακολούθησης και προοπτικών μηδενικής ρύπανσης. Συγκεκριμένα, ο ΕΟΠ είναι υπεύθυνος για την προετοιμασία της αξιολόγησης της προόδου. Η πρώτη αξιολόγηση θα πρέπει να υποβληθεί στα τέλη του 2022 και η επακόλουθη αξιολόγηση θα διενεργηθεί το 2024. 

Η αξιολόγηση θα προσφέρει μια ολοκληρωμένη ανάλυση των πρόσφατων τάσεων ρύπανσης και θα διαπιστώσει εάν οι σημερινές επιδόσεις επιτρέπουν στην ΕΕ να επιτύχει τους στόχους μηδενικής ρύπανσης που τέθηκαν για το 2030 καθώς και άλλους τρέχοντες πολιτικούς στόχους. Θα εξετάσει επίσης εάν είναι δυνατόν να επιτευχθούν οι πιο μακροπρόθεσμοι στόχοι για το 2050.

Πώς ακριβώς θα παρακολουθεί ο ΕΟΠ την πρόοδο; 

Η αξιολόγησή μας που θα πραγματοποιηθεί εντός του τρέχοντος έτους θα χρησιμεύσει ως σημείο αναφοράς για την εκτίμηση της μελλοντικής προόδου. Η έκθεση θα βασίζεται στους διαθέσιμους «δείκτες» που μας ενημερώνουν σχετικά με τις πρόσφατες τάσεις στις εκπομπές ρύπων και τις επιπτώσεις της ρύπανσης. Χρησιμοποιώντας αυτές τις πληροφορίες, θα μπορέσουμε να αναλύσουμε αρχικά κατά πόσο βρισκόμαστε σε καλό δρόμο για την επίτευξη των ειδικών στόχων για το 2030 και επίσης εάν η «πορεία» μας σε άλλους τομείς είναι σύμφωνη με τους τρέχοντες στόχους πολιτικής. 

Εξίσου σημαντικό είναι να εντοπίσουμε με την ανάλυσή μας τους τομείς στους οποίους οι γνώσεις μας είναι ελλιπείς και στους οποίους θα πρέπει να παρέχουμε καλύτερες πληροφορίες και δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές αξιολογήσεις. Θα βασιστούμε επίσης σε άλλες πηγές πληροφοριών (όπως ειδικές ανά χώρα αξιολογήσεις ή ακαδημαϊκές έρευνες) για να βοηθήσουμε να εντοπιστούν αναδυόμενα ζητήματα και θα παρέχουμε έγκαιρες προειδοποιήσεις για βασικά επικείμενα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. 

Μια δεύτερη αξιολόγηση, που θα παραδοθεί το 2024, θα βασιστεί στην έκθεση του 2022 και θα περιλαμβάνει πρόσθετους διαθέσιμους δείκτες και πληροφορίες ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα την πρόοδο που έχουμε επιτύχει σε σχέση με τους στόχους της μηδενικής ρύπανσης. Το έργο αυτό θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκπόνηση εγγράφων πολιτικής που θα ενημερώνουν και θα κατευθύνουν τις μελλοντικές πολιτικές για τη ρύπανση. 

Πόσο ρεαλιστικό είναι να επιτύχουμε μια μέρα μηδενικά επίπεδα ρύπανσης; 

Το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση θέτει πράγματι έναν πολύ φιλόδοξο στόχο και πολλοί αμφισβητούν την ικανότητά μας να επιτύχουμε μηδενικά επίπεδα ρύπανσης. Ωστόσο, θέτοντας τον πήχη τόσο ψηλά, καθορίζουμε ένα σαφές όραμα για την ανάγκη συστημικής αλλαγής και για μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ρύπανση και οι επιπτώσεις της.

Έχουμε ήδη ξεπεράσει τα όρια του πλανήτη μας. Η ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μας και στα οικοσυστήματά μας. Μελέτες όπως η έκθεση της IPBES για την παγκόσμια αξιολόγηση της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων δείχνουν ότι η σημερινή ανθρώπινη δραστηριότητα έχει αρνητικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα –τα ίδια τα οικοσυστήματα τα οποία μας συντηρούν– και αυτό σαφώς δεν είναι βιώσιμο. Πρέπει λοιπόν να εργαστούμε σκληρά για να επιτύχουμε τους στόχους του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, εάν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια πιο βιώσιμη κοινωνία.

 

Πηγή: https://www.eea.europa.eu/el/articles/synenteyksi-2014-pos-tha-epitychei